سیستم های خرد آبیاری
استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای سطحی، زیرسطحی و خرد آبپاشی در باغ های پسته رو به افزایش است. این سیستم ها تنها بخشی از سطح خاک را خیس می کنند. عموما سطح خیس شده بهینه در حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد سطح باغ توصیه می گردد.
مزایای سیستم های خرد آبیاری بر سایر سیستم های آبیاری :
۱- یکنواختی پخش آب بالاتری را نسبت به سایر سیستم ها تأمین می کنند. |
۲- امکان کنترل عالی مقدار و زمان آبیاری را فراهم می کنند. دوره های آبیاری خیلی کوتاه ( آبیاری روزانه با سیستم آبیاری قطره ای) می تواند برای سازگاری نیاز آبی درختان بکار رود. رواناب سطحی و نفوذ عمقی به علت کاربرد مقادیر کم حجم آب در زمان آبیاری نیز حداقل می گردد. به دلیل دور آبیاری کوتاه در این سیستم، شرایط رطوبتی بسیار خوبی در خاک بوجود می آید. ٣- زمین های نامنظم نیز به آسانی قابل آبیاری می باشد .
۴- رشد علف های هرز به دلیل اینکه تنها بخشی از سطح زمین خیس می شود به حداقل می رسد .
معایب سیستم های خرد آبیاری :
١- هزینه اولیه اجرای سیستم زیاد می باشد.
۲- نیاز به مدیریت دقیق در نگهداری سیستم جهت جلوگیری ازگرفتگی قطره چکان ها بوسیله ذرات فیزیکی، مواد آلی و یا رسوب مواد شیمیائی دارد. چون آب در سیستم ، تحت فشار است نیاز به صرف انرژی زیادی دارد. البته فشار لازم معمولا از سیستم های آبیاری بارانی کمتر بوده ولی در مقایسه با سیستم های آبیاری غرقابی نیازمند انرژی بیشتری می باشد.
آبیاری قطره ای سطحی
آبیاری قطره ای سطحی همراه با میکرو آبپاش ها یکی از رایج ترین سیستم های خرد آبیاری برای درختان می باشد. قطره چکان ها با فاصله مشخص هم می توانند روی لوله آبده چسبانده شوند (روی خط) و یا ممکن است در مسیر لوله های آبده نصب شده باشند داخل خط). آرایش لوله های آبده به دو صورت یک ردیفه و دو ردیفه برای درختان مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا زمانی که نیاز آب زیاد و یا نیاز به مرطوب کردن سطح بیشتری از خاک می باشد، از آرایش دو ردیفه، علی رغم هزینه اولیه بیشتر نسبت به آرایش یک ردیفه، استفاده می گردد. افزایش سطح خیس شده اغلب در باغ هایی که خاک های شنی دارند، مورد نیاز می باشد. در این روش افزایش میزان آب کاربردی نیاز به ساعات کارکرد کمتری دارد. این مسئله به مدیر سیستم، زمان بیشتری می دهد تا در مواقعی که سیستم کار نمی کند، اقدام به عملیات زراعی نظیر سم پاشی و علف زنی نماید.
آبیاری قطره ای زیر سطحی
در سیستم آبیاری قطره ای زیر سطحی معمولا از لوله های نوع سخت و قطره چکان های داخل خط، جهت افزایش طول عمر آنها استفاده می شود. سیستم های یک ردیفه و دو ردیفه بطور موفقیت آمیزی در آبیاری باغ ها استفاده شده است. لوله های قطره ای زیر سطحی بسته به نوع محصول معمولا در عمق ۲۵ تا ۶۰ سانتی متری نصب می شوند . نصب لوله ها در عمق های بیشتر برای حداقل کردن خیس شدگی سطح خاک استفاده می شود ولی نصب و نگهداری آن معمولا مشکل تر است.
از مزایای آبیاری قطره ای زیرسطحی می توان به کاهش رشد علف های هرز به دلیل خشک ماندن سطح خاک، کاهش خسارت به اجزای سیستم در اثر عملیات برداشت و یا سایر عملیات کشاورزی و امکان آبیاری در هر زمان حتی در هنگام برداشت محصول اشاره کرد. مهمترین عیب این سیستم، ردیابی مشکل گرفتگی قطره چکان ها و خطرات ورود ریشه ها به داخل قطره چکان ها می باشد. البته مشکلات مربوط به هجوم ریشه ها به طرف قطره چکان ها را می توان با کاربرد قطره چکان های آغشته به علف کش برطرف نمود، ولی این قطره چکان ها معمولا گران هستند.
میکرو آبپاش ها
از جمله مزایای میکرو آبپاش ها نسبت به آبیاری قطره ای، می توان به ناحیه خیس شده بزرگتر، امکان کاربرد میزان آب بیشتر ، حساسیت کمتر آنها نسبت به گرفتگی به دلیل روزنه های بزرگتر و نیز کنترل بهتر مسائل و مشکلات گرفتگی نازل ها اشاره کرد. اگر چه میزان افزایش سطح خیس شده ممکن است شرایط دسترسی بهتری را برای درختان فراهم کند، ولی در عوض رشد علف های هرز نیز بیشتر می گردد. عیب دیگر میکرو آبپاش ها این است که برخی از حشرات به داخل آنها رفته و با تخم گذاری در آنها باعث مسدود شدن روزنه ها می گردند.
بهره برداری و مدیریت سیستم آبیاری
سیستم های خرد آبیاری قادرند تا آب آبیاری را با راندمان کامل در اختیار گیاه قرار دهند، به شرط اینکه بهره برداری و مدیریت مناسب در مورد آنها اجرا گردد. یکی از خصوصیات سیستم های خرد آبیاری این است که قادرند آب را با یکنواختی بالا در هر موقعیت پخش کنند، بطوری که تمام مزرعه مقدار آب یکسانی را دریافت کنند. اما به دلیل اختلاف فشار در سیستم و نیز غیر یکنواختی ساخت قطره چکان ها، حتی سیستم های جدید آبیاری نیز ممکن است نتوانند آب را کاملا یکسان توزیع نمایند. در یک سیستمی که دقیق طراحی شده باشد می توان با استفاده از شیرهای تنظیم کننده فشار در لوله های اصلی، نیمه اصلی و لوله های آبده و یا استفاده از قطره چکان های جبران کننده فشار، تغییرات فشار و در نتیجه تغییرات میزان خروج آب از قطره چکان ها را به حداقل رساند. همچنین سیستمی که خوب طراحی شده باشد زمانی می تواند با یکنواختی بالاکار کند که نگهداری مناسبی از آن بعمل آید. علت اصلی عدم یکنواختی پخش آب در سیستم های خرد آبیاری، مسدود شدن قطره چکان ها در اثر ذرات معلق، مواد آلی و رسوب آهک و آهن می باشد.
گرفتگی بیولوژیکی در اثر لجن های باکتریایی، جلبک هایی که در آب آبیاری وجود داشته و یا در خود سیستم رشد می کنند، ایجاد می شود. گرفتگی بیولوژیکی عموما در هنگام استفاده از آب های سطحی ایجاد می گردد. این نوع گرفتگی در هنگام استفاده از آبهای زیر زمینی بیشتر مربوط به لجن های باکتریایی آهن می باشد. عملیات نگهداری جهت حداقل کردن مشکلات گرفتگی بیولوژیکی، شامل تزریق کلر و تصفیه خوب آب می باشد. در حالت گرفتگی شدید بیولوژیکی، باید تزریق کلر تا زمانی که غلظت آن در انتهای لوله آبده به ۲ تا ۵ PPm(میلی گرم در لیتر) برسد، ادامه یابد. در زمانی که شدت آلودگی بیولوژی کمتر است ، کلرزنی دوره ای با غلظت ۲ میلی گرم در لیتر هر چند هفته یک بار کفایت می کند.
خطر گرفتگی در اثر رسوب مواد شیمیائی (گرفتگی شیمیائی ) اغلب با آزمایش و تجزیه آب آبیاری قابل پیش بینی است. بطور مثال آبهای آبیاری با Ph بالاتراز ۷/ ۵ و میزان بیکربنات ۲ میلیاکی والان بر لیتر (1/meq )یا بالاتر خطر احتمال رسوب کربنات کلسیم را افزایش می دهند. آبهای با میزان آهن ۰/ ۵-۱ میلی گرم در لیتر خطر گرفتگی قطره چکان ها در اثر رسوب آهن را دارند. پایین آوردن Ph آب در حد ۷ وكمتر بوسیله تزریق اسید در سیستم از رسوب کربنات کلسیم جلوگیری می کند. برای حل مشکل رسوب آهن، معمولا آب را در مخازنی هوادهی می کنند تا رسوب قبل از ورود به سیستم تشکیل و ته نشین گردد.
توصیه های مدیریتی جهت کاهش اثر شوری آب و خاک
یکی از بزرگترین مشکلات موجود در مناطق پسته کاری کشور، شوری آب و خاک می باشد. لذا برای استفاده بهینه از این منابع رعایت پاره ای از توصیه های فنی الزامی می باشد تا حتی الامکان اثرات زیان آور این شوری تقلیل یابد
١-کاشت زراعت هایی مانند جو در اراضی بکر با آبیاری های مرتب و دور آبیاری کوتاه قبل از احداث باغ
۲- در صورتی که کاشت پسته در اراضی شور یا شور و قلیا مد نظر باشد، نهال ها در کف جوی ها و نه در محل داغ آب کشت شوند. به عبارت دیگر به جای جوی و پشته، نواری به عرض حداقل یک متر و عمق مناسب جهت آبگیری به حجم کافی ایجاد و نهال کاملا در روی خط وسط این نوارکشت شود. در مورد درختان بالغ نیز در صورتی که آب و خاک شور باشد باید از ایجاد پشته در کنار تنه درخت خودداری نمود
٣- تأمین نیاز آبشویی از طریق انجام آبیاری های سنگین قبل از احداث باغ، جهت کاهش شوری خاک و دادن آب مازاد به نیاز آبیاری درخت پسته در طول فصل رشد ۴- استفاده از نهال مناسب (مقاوم به شوری ) جهت کاشت در اراضی شور
۵- انجام آبیاری های زمستانه از اواخر پاییز تا اواسط زمستان، یعنی زمانی که درخت در مرحله خواب می باشد
۶- حفظ آب قابل دسترس گیاه در خاک در حد بالا با اعمال دوره های آبیاری کوتاه مدت
کاربرد مالچ (خاک پوشش) در باغات پسته
ایران کشوری با آب و هوای خشک و نیمه خشک با منابع آبی ناکافی است. استان قم با میانگین بارندگی حدود ۱۴۰ میلی متر و از طرفی تبخیر سالیانه بالاتر از ۳۰۰۰ میلی متر دارای شرایط آب و هوایی نیمه بیابانی می باشد و این امر باعث عدم توسعه باغات و سرانه فضای سبز به میزان مورد نیاز گردیده است. از جمله راهکارهای مناسب جهت توسعه کاشت استفاده بهینه از منابع آب و افزایش کارآمدی مصرف آب (efficiency use water) با جلوگیری از تبخیر آب می باشد. مالچ (خاک پوشش) در واقع یک راه حل مناسب برای مدیریت بهینه مصرف آب با کاهش تبخیر آب می باشد که در بسیاری از نقاط جهان نیز مورد توجه قرار گرفته است. مالچ از نظر اکولوژیک محصولی فوق العاده است. ساز و کار ساده مالچ، تاثیر شگفت انگیزی بر ویژگیهای زیستی محیط دارد و سبب دگرگونی قابل ملاحظه ای در کیفیت خاک، سلامت گیاهان و حفظ منابع می گردد. همچنین این محصول با رشد علفهای هرز مقابله نموده و از این طریق علاوه بر ایجاد چشم اندازی پاکیزه، رقابت این روییدنی های نامطلوب با گیاهان مورد علاقه ما را به شیوه ای ارگانیک پایان می بخشد و به این ترتیب نیاز به استفاده از علف کش های شیمیایی که خود باعث مسمومیت خاک و گیاهان هستند را رفع می نماید.
یک لایه سه سانتی متری از مالچ با ایجاد بافتی متخلخل در سطح زمین، امکان تنفس و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن را برای خاک فراهم می آورد، از کوبیده و فشرده شدن خاک جلوگیری می نماید و مانع از شسته شدن و فرسایش آن می شود. ویژگیهای ارگانیک مالچ، شرایط را برای فعالیت میکروارگانیسم های سودمند در زیر سطح مساعد ساخته و به شکل گیری خاکی سبک و بارور می انجامد. مالچ ارگانیک سپری محافظ در برابر گرمای شدید تابستان، سرمای شدید زمستان و اختلاف دمای روز و شب است، مالچ همچون سدی در برابر این ناملایمات طبیعی ایستادگی نموده و تعادل دمای خاک را در تمام فصول حفظ و موجبات رشد و طراوت حساس ترین گیاهان در شرایط اقلیمی متنوع را فراهم می سازد. مالچ در مدت عمر مفید خود به طور مستمر خاک را با مواد معدنی تغذیه نموده و همچنانکه به آرامی به کمپوست طبیعی مرغوبی تبدیل می گردد، حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد
یکی از مواردی که کمتر به آن توجه می شود بحث مالچ های پوشش های خاک هست که در باغات بویژه باغات پسته کارایی بسیار بالایی دارد. در بسیاری از مطالعات کاربرد مالچ ها اثرات بزرگی را در باغات پسته اعمال نموده اند. در صورت کاربرد مالچ کاهش محسوس نیاز آبی درختان پسته مورد انتظار هست و اثرات مثبتی همچون افزایش میزان کلروفیل برگها و شاخص های فتوسنتزی درختان پسته و بهبود صفات مربوط به عملکرد کمی و کیفی گزارش شده است. در مطالعات مبسوط در رابطه با کاربرد مالچ اثر بر برخی عناصر مانند پتاسیم و کلسیم محسوس تر بوده است و دلیل آن هم حفظ محتوای رطوبتی بالاتر بوده است که به جذب و انتقال این عناصر کمک نموده است. مالچ ها می توانند همجنس با خاک و یا از جنس های دیگر مانند خرده چوب ، خاک اره و ترکیبات آلی مانند کودهای حیوانی و علف های هرز ویا خاک پوشش های پلی اتیلنی باشد. در باغات پسته مالچ های از جنس سیلت و شن که در اصطلاح باغداران ریگ نامیده می شود کارایی خود را بیشتر نشان داده است و مقرون به صرفه می باشد. کاربرد مالچ ها می تواند مکمل یک تغذیه خوب باشند.