انواع کودهای شیمیایی مورد نیاز باغات پسته
١- کودهای ازته
با توجه به شوری آب و خاک در مناطق پسته خیز، نوع کودهای شیمیایی مصرفی بایستی در جهت تعدیل اثرات سوء شوری و سمیت یون های سدیم و کلر باشد. از میان کودهای ازته، اوره علیرغم ۴۶ درصد ازت برای خاکهای مناطق پسته خیزکه دارای آهک بالایی هم هستند، مناسب نمی باشد. چون این کود در محیط قلیایی تجزیه شده و به صورت آمونیاک متصاعد می شود و همچنین یون بی کربنات باقیمانده باعث زردی درختان و کمبود سایر عناصر غذایی می شود. گیاه قسمت عمده ازت مورد نیاز خود را به صورت نیترات و قسمت کمی را هم به صورت آمونیوم جذب می کند و به علت پایین بودن احتمالی جمعیت میکروارگانیسم ها در خاک شور راندمان جذب ازت از این کود بسیار کم می باشد . بهترین کود حاوی ازت که خاصیت اسیدی هم دارند و می توانند برای مناطق پسته کاری مصرف شود، نیترات آمونیوم با ۳۳ درصد ازت و سولفات آمونیوم با ۲۱ درصد ازت می باشد. با توجه به اینکه ۵۰ درصد ازت کود نیترات آمونیوم به صورت نیترات است، مصرف آن در همه اراضی خصوصا در خاکهای سنگین (ولی ترجیحا ۲ بار) مناسب است . چراکه ۵۰ درصد از این کود آماده جذب بوده و ۵۰ درصد باقیمانده آن برای قابل جذب شدن به جمعیت میکروبیولوژیک خاک وابسته است. از طرفی نیترات موجود درکود هم می تواند تا حدی از جذب کلر جلوگیری و اثرات شوری را کم کند. آنچه شایان ذکر است عدم استفاده از کودهای حاوی آمونیوم و بالعکس استفاده از کودهای نیتراته مانند نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم در خاک های با قلیائیت بالا (Ph های بالاتر از ۷ / ۸ و ۸) می باشد. چرا که در خاک در ابتدا آمونیوم توسط باکتری های نیتروباکتر به نیتریت تبدیل و سپس نیتریت توسط باکتری های نیتروزوموناس به نیترات تبدیل می شود. باکتری های نیتروباکتر حساسیت زیادی به Ph های قلیائی ندارند. در حالیکه باکتری های نیتروزوموناس به Ph های قلیائی حساس بوده و نیتریت را به نیترات تبدیل نمی کند و در نتیجه باعث تجمع نیترات می گردد که برای گیاهان سمی می باشد و همچنین برای لایه ازن نیز مخرب است.
۲-کودهای فسفره
افراط در مصرف کودهای فسفره در سالهای اخیر و در واقع روش نادرست مصرف، یعنی پخش سطحی کودهای فسفره موجب تجمع فسفر در قسمت سطحی خاک شده است. در صورتی که کودهای فسفره را بایستی در منطقه توسعه ریشه و نزدیک ریشه قرار داد تا کارایی لازم را داشته باشد. با توجه به اینکه ریشه های درختان بارور پسته در عمق پایین تر از ۴۰ سانتی متر قرار دارند، می بایستی میزان فسفر موجود در این عمق و پایین تر ملاک ارزیابی فسفر خاک قرار گیرد. تحقیقات اخیر موسسه پسته کشور بر روی ۲۰۰ نمونه خاک نشان می دهد که متوسط میزان فسفر در عمق ۴۰ تا ۸۰ سانتی متری حدود ۷ میلی گرم در لیتر می باشد. بنابراین رساندن میزان فسفر در عمق توسعه ریشه به حدود ۵۱ میلی گرم در لیتر (حد بحرانی فسفر در خاکهای شورا ضروری می باشد. از کودهای فسفاته قابل استفاده در باغات پسته می توان به سوپرفسفات ساده با ۲۰ درصد P205 (پنتوکسید فسفر) و فسفات آمونیوم (دی آمونیوم فسفات ) با ۴۶ درصدP205 (پنتوکسید فسفر) و ۱۸ درصد ازت و بیوفسفات طلایی اشاره کرد. در حال حاضر مناسب ترین کود قابل توصیه برای باغات پسته که با کمبود فسفر مواجه هستند، فسفات آمونیوم می باشد. اخیرا نیز از کود اوره فسفات با ۱۷ درصد نیتروژن و ۴۴ درصد P205 (پنتوکسید فسفر) در باغات پسته بویژه در اواخر اسفند استفاده می گردد.
٣- کودهای پتاسیمی
متاسفانه در گذشته به دلیل عدم مصرف کودهای پتاسیمی در باغات پسته و تخلیه بیش از حد پتاسیم خاکها، بررسی های آماری نشان می دهد که بیش از ۶۰ درصد از باغهای استان کرمان کمبود پتاسیم دارند. از آنجایی که نیاز درخت به پتاسیم، هم اندازه ازت (کمی بیشتر ) می باشد و با عنایت به اینکه پتاسیم نقش بسیار مهمی در کمیت و کیفیت محصول دارد، می بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد. پتاسیم نقش مهمی در تنظیم نظام آبی گیاه دارد که این موضوع در مناطق خشک و خاکهای شور حیاتی است. در صورت بروز علائم کمبود ۳-۱ کیلوگرم کود پتاسه برای هر درخت ، بسته به سن آن به صورت چالکود و نواری توصیه می شود.
از کودهای پتاسه معمول که استفاده می شوند، سولفات پتاسیم حاوی ۴۸ درصد، نیترات پتاسیم ۴۸ درصد و کلرور پتاسیم ۶۰ درصد K20 می باشند. از کودکلرور پتاسیم در خاکهایی که EC آنها بالای ۴ دسی زیمنس بر متر باشد، نباید استفاده نمود. از آنجایی که نیاز پتاسیم و ازت در زمان پرشدن مغز بالا بوده و مصرف توأمان این دو عنصر تأثیر بسیار زیادی در کمیت و کیفیت محصول خواهد داشت، مصرف سرک نیترات پتاسیم می تواند بسیار مفید باشد. به نظر می رسد نیترات موجود در این کودها، علاوه بر تأمین نیاز از ته ، مانع جذب کلر هم می شود و راندمان جذب پتاسیم را افزایش می دهد. ضمنا غالب باغداران در مرحله مغز بستن از ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار سولو پتاس (سولفات پتاسیم محلول در آب ) در ۲ قسط استفاده می نمایند.
۴-گوگرد
نیاز گیاهان به گوگرد بیش از فسفر می باشد (غلظت گوگرد در داخل گیاه به مراتب بیش از فسفر است و اینکه گوگرد به اندازه ازت در تشکیل پروتئین گیاهی نقش دارد. اکثر خاکهای کشاورزی کشور آهکی و آبهای آبیاری نیز دارای بی کربنات بالا می باشند. یکی از روشهای بهبود مدیریت تغذیه ای در خاکهای آهکی با بی کربنات بالای آب آبیاری، استفاده از اسید سولفوریک است. چون مصرف این اسید در مزرعه و باغات میوه کشور با مشکلات فراوانی از جمله سوختگی همراه می باشد، بنابراین با کمک باکتری های تیوباسیلوس ، گوگرد به سولفات تبدیل می شود. زیرا باکتری های تیوباسیلوس دارای این توانمندی هستند که گوگرد را به اسید سولفوریک تبدیل نمایند. با مصرف موضعی این کود (چالکود ، نواری و …) اسید تولید شده با کمک باکتری های تیوباسیلوس سبب کاهش موضعی PH خاک و نهایتا آزاد سازی فسفر از خاک فسفات موجود می گردد. بدین ترتیب کاهش PH خاک در منطقه رشد ریشه درختان میوه، باعث افزایش قابلیت جذب فسفر موجود در خاک فسفات و دیگر عناصر غذایی ریزمغذی موجود در خاک برای گیاه می گردد. بعلاوه گوگرد عنصری (9) برای گیاهان قابل استفاده نیست، ولی باکتری های تیوباسیلوس با اکسیده کردن گوگرد و تبدیل آن به سولفات (SO4)، امکان استفاده از گوگرد عنصری را فراهم می نمایند. کاهش موضعی PH خاک می تواند به کاهش PH شیره در درون آوندهای درختان کمک نماید و این امر باعث افزایش قابلیت استفاده عناصر غذایی مهم نظیر، فسفر، آهن، روی و … برای درختان می گردد. در نتیجه علاوه بر افزایش عملکرد، بهبود کیفیت نیز فراهم می گردد. طبق توصیه کارشناسان و محققین تغذیه گیاهی، مقدار ۱ الى ۲ کیلوگرم گوگرد به ازای هر درخت بارور با روش چالکود یانواری به صورت دو سال یکبار توصیه می شود. البته این کود باید به همراه مقدار کافی باکتری تیوباسیلوس به کار گرفته شود.
۵- عناصر کم مصرف
در بین عناصر کم مصرف، روی، بر ، منگنز و آهن در تغذیه پسته از اهمیت بیشتری برخوردارند. بر اساس نتایج تجزیه خاکها در اکثر نقاط پسته خیز استان و کشور، بیش از ۹۵ درصد از باغهای پسته، میزان روی قابل جذب بسیار پایین و مبتلا به کمبود روی (zn) هستند که علائم آن به صورت کچلی سرشاخه و ریزبرگی (رزت) خصوصا در اوایل فصل رشد دیده می شود. محلولپاشی با سولفات روی ۵ در هزار قبل از سبز شدن درخت یا ۵ در هزار در اردیبهشت و یا محلولپاشی باکودهای محلول با میزان روی بالا و یا محلولپاشی باکود میکرو معدنی کامل در اردیبهشت ماه برای تأمین عنصر روی توصیه می شود. تجزیه خاک و برگ در پسته حاکی از کفایت بلکه حد مسمومیت بر در باغهای پسته که دارای آب و خاک شورند، می باشد. ولی در مناطقی که آب و خاک شور ندارند، بنا به نیاز بالای درخت هنگام تشکیل میوه، محلولپاشی بر قبل از باز شدن گلها ( اواخر اسفند ماه) ضروری است. از دیگر عناصر مهم در تغذیه پسته مولیبدن است . عنصر مولیبدن در مرحله تورم جوانه ها و شکوفایی گل در درختان پسته اهمیت زیادی دارد. همانطوری که می دانیم یکی از فرم های ازت که در مرحله پس از برداشت و تورم جوانه ها به آن تاکید زیادی شده است، فرم نیتراته ازت می باشد که از برتری ترکیبات نیتراته قابل ذخیره بودن آن در واکوئل های سلول ها می باشد. در اینجا هست که عنصر مولیبدن باعث تجزیه ترکیبات نیتراته شده و آنها را در اختیار سایر اندامک ها و ارگانل ها قرار می دهد تا در فعل و انفعالات سلولی و در فرایندهای حساسی مانند گلدهی کمک کنند.