گلدهی درختان پسته
پسته گیاهی دو پایه است و گلهای نر و ماده به صورت خوشه و بطور جانبی بر روی شاخه های يك ساله ظاهر میشوند (شکل ۲ و ۶). گل های پسته فاقد گلبرگ و غده های شهدساز هستند و گرده افشانی توسط باد انجام می شود. اگرچه ۹۲ درصد گل ها در گل آذین به صورت جانبی هستند ولی فقط ۵ درصد آنها به میوه تبدیل می شوند که این میوه ها بیشتر در مجاورت نوک شاخه های جانبی قرار می گیرند. در مقابل فقط ۸ درصد گل های نقطه انتهایی (انتهای خوشه و انتهای خوشه چه ها را اشغال می کنند، اما ۶۶ درصد آنها تبدیل به میوه می شوند. بنابراین درصد میوه بندی در قسمت انتهایی گل آذین بالاتر است و به طرف قسمت های میانی و قاعده ای کاهش می یابد. از تمام گل هایی که در گل آذین قرار می گیرند، تنها حدود ۱۰ درصد به میوه تبدیل می شوند . ارقام ماده از لحاظ زمان گلدهی به سه دسته تقسیم می شوند:
ارقام زودگل : کله قوچی، ممتاز ، سفید پسته نوق ۲. ارقام متوسط گل: احمد آقایی، اوحدی ، بادامی زرند ٣. ارقام دیرگل : اکبری، شاه پسند، خنجری دامغان انتخاب گرده دهنده باید طوری باشد که اوج گلدهی آن در روز دوم تا سوم گلدهی رقم ماده باشد. در زمان باز شدن گل ها تخمدان های پسته گرده افشانی نشده ، غير بالغ هستند. در ایک تحقیق، بیشتر گل های ماده ای که در روز تمام گل یایک روز پس از تمام گل گرده افشانی شدند به مرحله بلوغ رسیده بودند. گل هایی که دو روز پس از گل دهی، گرده افشانی شده بودند، فقط ۲۵ درصد شان قابلیت باروری داشتند. گل هایی که ۳ روز پس از گل دهی، گرده افشانی شده بودند، میوه بندی کمی داشتند و به همین ترتیب گل هایی که ۴ روز پس از گل دهی، گرده افشانی شده بودند کمترین میزان میوه بندی را داشتند. بدین ترتیب بیشترین درصد میوه بندی در گل هایی به دست آمد که طی دو روز اول بعد از گلدهی، گرده افشانی شدند. در گل های گرده افشانی نشده بیش از ۵۰ درصد گل های ماده ناقص بودند. زمان گرده افشانی گل های ماده پس از باز شدن اولین گل ها مهم و تعیین کننده مقدار محصول است. تولید میوه های پوک (نیمه مغز) از خصوصیات چندین گونه پسته است. در رقم کرمان از کل میوه هایی که گرده افشانی شدند حدود ۲۴ / ۵ درصد بر اثر سقط جنین پوک شده و ۳/ ۲ درصد پوکی نیز بر اثر پارتنوکارپی است. با اینکه تاثیر کربوهیدرات ها بر میوه بندی پسته و در نتیجه بر میزان محصول تایید شده است، از نظر آماری اختلاف معنی داری بین درصد تشکیل میوه سال های پربار و کم بار گزارش نشده است . کرین در سال ۱۹۷۵ درصد پوکی رقم کرمان را ۲۶ درصد اعلام کرد، اما بیان کرد که درصد پوکی بسته به رقم از ۲۳ تا ۱۰۰ درصد متغیر است.
تولید جوانه های گل بر روی شاخه های رشد فصل جاری و گلدهی و تشکیل میوه بر روی شاخه های یک ساله می باشد (شکل ۲-۱). به عبارتی گل انگیزی و اختصاصی شدن جوانههای گل ، در سال قبل از گلدهی انجام می شود. تشکیل گل آذین در محور برگ و تشکیل پریموردیوم گل برای محصول سال آینده در اواسط فروردین تا اوایل اردیبهشت صورت می گیرد. جوانه های گل بزرگتر از جوانه های رویشی هستند و نوك آنها دارای انحنای بیشتری می باشد که در شرایط عادی به راحتی قابل تشخیص هستند. جدول یک فنولوژی گل نر و ماده را در پسته نشان می دهد.
شکل شماره ۲-۱- تشکیل گل آذین ماده بر روی شاخه یکساله
شکل شماره ۲-۲- مراحل تلقیح و رشد گل آذین ماده پسته
شکل شماره ۲-۳ – مراحل تلقیح و رشد گل آذین ماده در پسته
شکل شماره ۲-۴- سمت چپ گل آذین نرو سمت راست گل آذین ماده پسته
شکل شماره ۲-۵ – تولید جوانه های گل بر روی شاخه های رشد فصل جاری و تشکیل میوه بر روی شاخه های يك ساله
یکی از شرایط محیطی مورد نیاز جهت توسعه و تکمیل رشد جوانه های گل ، نیاز سرمایی است. نیاز سرمایی پسته (تعداد ساعات دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد) بین ارقام پسته اهلی متفاوت و بین ۴۵۰ تا ۱۱۰۰ ساعت گزارش شده است. در صورتی که این نیاز سرمایی تأمین نشود، بازشدن جوانه های گل نامنظم شده و به تأخیر می افتد. همچنین باعث تولید برگهای ساده و ۲ برگچهای، ۴ برگچه ای و غیر نرمال و تأخیر زمان برگدهی می شود. تولید گل بصورت جانبی و انتهایی بر روی شاخه های رشد فصل جاری ، یکی از علایم آشکار عدم تامین نیاز سرمایی است. رعایت نکات علمی و فنی در انتخاب اولیه محل احداث باغ پسته شرط اصلی در جلوگیری از بروز این مشکل است و چنانچه نیاز سرمایی در منطقه ای مرتفع نگردد می توان از سیانامید هیدروژن (پونتیکیس ۱۹۸۹) و اسید جیبرلیک (تزو تزوکو۱۹۹۸) برای رفع خواب جوانه و نیز جلوگیری از به تأخیر افتادن شکوفایی جوانه ها استفاده نمود.
جدول: 1-2 فنولوژی رشد و نمو گل های نر و ماده در P.vera
دیکوگامی
ناهم رسیگل های ماده و نر یا به عبارت دیگر گلدهی ناهمزمان آن ها پدیده ای رایج در درختان پسته است. به طور کلی درختان نر زودگل تر از درختان ماده (پروتاندری) هستند. هم رسی و هم زمانی گلدهی گل های ماده و نر برای انجام موفقیت آمیز گرده افشانی و تلقیح ضروری است. در یک باغ پسته ارقام نر و ماده با همپوشانی زمان گلدهی بایستی وجود داشته باشد. زمان گلدهی و طول دوره گلدهی ارقام مختلف بستگی به شرایط آب و هوایی هر منطقه دارد. بطور کلی گلدهی ارقام نر حدود ۵ تا ۷ روز زودتر از ارقام ماده می باشد و زمان شکوفاهی در ارقام مختلف متفاوت است. طول دوره گلدهی در ارقام نر متفاوت و بین ۳ تا ۱۲ روز است. گلدهی ارقام ماده از ۷ تا ۳۰ فروردین ماه می باشد. بنابراین با توجه به اختلافموجود بين ارقام مختلف از نظر زمان گلدهی، باید با توجه به شرایط محیطی هر منطقه رقم مناسب و تجاری برای آن منطقه را انتخاب نمود. |
به تأخیر انداختن گل دهی در پسته
بابه تأخیر انداختن گلدهی درختان تر می توان به طور موقت هم پوشانی با درختان ماده ایجاد کرد. از سوی دیگر تأخیر در گلدهی درختان ماده می تواند آنها را از صدمات جدی سرمازدگی بهاره که در برخی از سالها خسارت سنگینی به باغداران وارد می نماید، مصون بدارد. در این زمینه چند روش توصیه می شود:
الف: محلول پاشی با تنظیم کننده رشد پاکلوبوترازول موجب تأخیر گل دهی رقم اوحدی شده است. این ترکیب ضمن به تأخیر اندازی گلدهی، دوره زمانی ریزش گرده را افزایش می دهد به طوری که شکوفایی بساک ها و ریزش گرده از ۱ الی ۴ روز بعد از اتمام دوره پذیرش مادگی درختان ماده نیز ادامه یافته است. این ترکیب را می توان به صورت محلول در پای درخت و در محدوده سایه انداز وارد خاک کرد. با توجه به ماهیت ضد جیبرلینی این ترکیب، کاهش رشد رویشی و طول شاخه قابل پیش بینی بوده و منجر به باردهی بیشتر و کاهش هزینه ناشی از هرس، آبیاری و کوددهی می گردد.
ب: محلول پاشی اتفون با غلظت بالا (۱۵۰۰-۱۰۰۰ میلی گرم در لیتر ) در رقم اوحدی به طور معنی داری باعث تأخیر در زمان گل دهی و افزایش طول دوره گل دهی می شود . ج: محلولپاشی با آب از اوایل اسفند هر ۶ روز یک بار گل دهی را ۷ تا ۱۰ روز عقب می اندازد.
پیش رس کردن گل دهی
پاشیدن ترکیب روغن معدنی * دی نیتروارتوکروزول به عنوان ترکیبات ضد رکود، در طی دوره خواب جوانه های درختان ماده، باعث گل دهی زودتر آنها می شود که به هم پوشانی کافی آنها با درختان نر انجامیده و افزایش عملکرد را سبب شده است. استفاده از روغن معدنی باغبانی علاوه بر کنترل آفات، باعث زودگل دهی، سفت تر شدن آندوکارپ و پر شدن سریع مغز می شود. زمان دقیق مصرف این ماده در اواخر بهمن گزارش شده است، استعمال بی موقع آن منجر به زود خندانی می گردد. روغن ولک شکوفایی گل را ۱۰ تا ۱۴ روز به جلو می اندازند، البته جلو افتادن شکوفایی گل خطر سرمای دیررس بهاره را نیز بهمراه دارد.