آفات مهم درختان پسته و مبارزه با آنها
در روش های نوین مبارزه با آفات با نگرش وسیع تری انجام می گیرد و به جای کنترل یک آفت ، کنترل کلیه آفات و بجای استفاده از یک روش از روش های مختلف مبارزه استفاده می شود. برای مثال می توان به روش مبارزه تلفیقی (IPM و مدیریت تلفیقی (ICM) اشاره کرد که در آنها از مبارزه شیمیایی به عنوان آخرین روش مبارزه استفاده می شود .
پسیل معمولی پسته (شیره خشک)
پسیل معمولی پسته از گروه آفات درجه یک پسته می باشد که در تمام مناطق پسته کاری کشور گسترش دارد . باغداران به آن شیره خشک می گویند، زیرا عسلک دفع شده از انتهای بدن پوره ها در مقابل هوا خشک شده، تبدیل به دانه های مدور شکری مانند شکل شماره (۳ – ۱۰) می شود که روی برگهای زیرین و زیر درختان می ریزد و گاها شیره نباتی به صورت فتیله از انتهای بدن پوره ها خارج می شود. آلودگی ارقام مختلف پسته به پسیل متفاوت است به طوری که کمترین زاد و ولد روی ارقام بادامی زرند و سرخس دارد و سرعت رشد پوره ها روی این ارقام کندتر و میزان مرگ و میز نیز بالاست . به طور کلی ارقام معروف و تجاری پسته شرایط مناسبتری برای افزایش جمعیت معمولی پسیل دارند و به بیان دیگر ، ارقام اکبری، کله قوچی، احمد آقایی و سفید پسته نوق ، ممتاز و اوحدی حساستر از ارقام بادامی زرند و سرخس می باشند. کمترین نرخ رشد و افزایش پسیل بر روی گونه های پسته وحشی و بنه می باشد.
زیست شناسی حشره
این حشره دارای ۵ سن پورگی بوده و حشرات کامل پسیل (شکل شماره ۱۰-۱) معمولا در اواخر اسفند با گرم شدن هوا از پناهگاه های زمستانگذران خارج و بلافاصله پس از متورم شدن و باز شدن جوانه های پسته شروع به فعالیت، تغذیه و تخم گذاری می نماید. فعالیت پسیل پسته در سه فصل اول سال (بهار، تابستان و پاییز) با اندکی تفاوت در خسارت و طول دوره زندگی دیده می شود. به طوری که در زمان ریزش برگها در پاییز هم بعضی باغ هابه آفت آلوده هستند. میزان خسارت آفت در اوایل بهار و اواخر تابستان کمتر و در اوایل تابستان و زمان مغز رفتن میوه ها بیشتر است. تراکم شدید جمعیت حشره همزمان با شروع مغز بستن پسته و یا پس از آن، موجب اختلال در روند پرشدن مغز می گردد. در صورت خسارت شدید آفت علاوه بر خسارت به کیفیت و کمیت محصول، برگها و حتی جوانه های گل و برگ سال آینده نیز به تدریج ریزش می کنند، به طوری که گاهی به علت ریزش شدید جوانه های میوه سال آینده، محصول سال های آتی را هم متأثر می سازد. پوره های سنین مختلف آفت، مرحله خسارت زای اصلی آفت هستند و از شیره گیاهی تغذیه می نمایند. پوره ها از خود شیره زیادی دفع می کنند که به آن شکر نیز می گویند. این آفت حداقل دارای ۵ نسل در سال بوده و زمستانگذرانی آن به صورت حشرات کامل فرم زمستانه در زیر برگها و كلوخه های سطح باغ بین شکاف تنه درختان، شکاف دیوارها و در پناهگاه های دیگر سپری می گردد. طول دوره تخم و پورگی آن به طور متوسط ۲۰ تا ۲۵ روز طول می کشد. البته در فصل تابستان و با گرم شدن هوا و افزایش متوسط درجه حرارت این زمان کاهش می یابد.
نحوه مبارزه
بکارگیری چند روش مبارزه از جمله مبارزه بیولوژیک ، کارتهای زرد، مبارزه شیمیائی و استفاده از عمليات زراعی موثر می باشد.
مبارزه بیولوژیک
پسیل پسته دارای دشمنان طبیعی متعددی مانند زنبور پسیلافاگوس، بالتوری، سن های شکاری، کنه های شکاری و انواع کفشدوزك ها است که در بعضی شرایط می توانند جمعیت آن را در طبیعت تاحدودی کنترل نمایند.
کارت های زرد
کارت زرد باغات پسته از جنس پلی اتیلن و پی وی سی است. اندازه کارت ۲۰x۱۰ سانتی متر و قطر آن ۰ / ۵ تا ۱ میلی متر و به وزن حدود ۱۵ گرم است. سطح کارت با چسب مخصوص که از مواد پولی بوتن ها همراه واکس مخصوص و یا اس تی پی و یا مواد دیگری که حالت چسبندگی خود را ۱۰ تا ۱۵ روز حفظ نمایند، آغشته می گردد. در هر هکتار ۱۰۰ تا ۴۰۰ عدد کارت به کار می رود که بایستی جهت شکار حشره کامل قبل از تخم ریزی نصب گردند. محل نصب کارت های زرد در سمت بیرونی تاج درخت و به ارتفاع نصف تاج در جهت های مختلف است. دو نوبت کارت گذاری در سال کافی است، یکی در دهه دوم فروردین که در این نوبت زنجره پسته را نیز کنترل می کند و دیگری در نیمه دوم تیر ماه است.
مبارزه شیمیائی
جهت مبارزه شیمیایی با پسیل پسته اغلب حشره کش های زیر در مرحله پوره (شکل شماره ۱۰-۲) سنین مختلف آفت توصیه می گردد.
– کنسالت ۰ / ۵ لیتر در هزار
– آکتارا ۳۰۰ گرم در هزار
– انویدور ۳۰۰ سی سی در هزار
-کالیپسو ۳۰۰ سی سی در هزار (فقط يك نوبت و در اواخر فصل تابستان توصیه می گردد)
– موسپیلان (استامی پراید) ۲۵۰ تا ۳۵۰ گرم در هزار – دارتون (زولون + تفلوبنزورون) ۲/۵ لیتر در هزار – مونتو ۰ / ۵ تا ۰ / ۶ لیتر در هزار – کونفیدور ۴۰۰ سی سی در هزار – مایع شوینده ۲ تا ۳ / ۵ در هزار (در بعضی شرایط) استفاده از عملیات زراعی
شخم زمستانه، کوددهی، اصلاح بافت خاک، آبیاری و تغذیه مناسب، رعایت فاصله کشت و تراکم، هرس و مبارزه با علف های هرز
توصیه ها و نکات مهم در مبارزه با پسیل پسته
باغداران عزیز حتما توجه داشته باشند که اغلب سموم ذکر شده صرفا روی پوره های سنین مختلف پسیل بویژه پوره های سنین پایین (پوره های پسیل سنین ۱ تا ۳ که به رنگ زرد قابل روئیت می باشند) موثرتر بوده و بر روی سایر مراحل رشد حشره کامل و تخم آفت تاثیر کمتری دارند. لذا سمپاشی هایی که در مراحل غیر حساس صورت پذیرد، اثر کمتری در کنترل پسیل دارد. لذا باعث می شود باغداران فکر کنند که سموم بی تاثیر بوده اند. بدین ترتیب متوجه می شویم که اگرچه همه سموم و مواد فوق الذکر برای کنترل پسیل پسته ثبت شده و مفید هستند اما شرایط موجود باغ، زمان و میزان جمعیت آفت و سموم بکار رفته در سمپاشی های قبلی در انتخاب حشره کش مناسب موثر می باشد. لازم به توضیح است که هر یك از سموم فوق الذكر دارای خصوصیات مشخصی هستند که کارشناسان گیاهپزشکی استفاده از آنها را با توجه به تاریخ استفاده و شرایط باغ تعیین می نمایند. برای کسب موفقیت بهتر در مبارزه با آفت، دقت در محلول پاشی کلیه برگها اهمیت دارد. همچنین رعایت اصول کلی استفاده از سموم کشاورزی مانند سمپاشی در زمان خنك، کنترل و تنظیم صحیح دستگاه های سمپاش ، رعایت دوز مصرفی سم نیز اهمیت بسزایی دارد.
شکل شماره ۱۰-۱ – حشره کامل پسیل پسته
شکل شماره ۱۰-۲ – پوره های پسیل پسته
شکل شماره ۱۰-۳ – شکرک ایجاد شده حاصل از عسلک بر روی برگ
پروانه چوبخوار پسته (کرمانیا) kermania pistaciella
پروانه چوبخوار پسته برای اولین بار سال ۱۳۴۱ در ایران گزارش شد و در حال حاضر یکی از آفات درجه یک پسته محسوب می شود و در اکثر مناطق پسته کاری کشور گسترش دارد .
حشره کامل، پروانه سیاه براق به طول ۴ میلی متر و عرض با بال های باز ۱۰ تا ۱۲ میلی متر، روی هر یک از بال ها دو لکه زرد دیده می شود و رنگ بال های عقبی زرد روشن می باشد. تخم هاکوچک و بیضوی پهن به قطر ۰/ ۵ میلی متر به رنگ سبز روشن می باشد. الاروها در موقع خروج از تخم سفید رنگ و بسیار کوچک است ولی در مدت کوتاهی تیره تر شده و طول آنها به ۱۲ میلی متر می رسد. شفیره ها به طول ۴ میلی متر و به رنگ پوست درخت پسته درون پیله قرار دارد و پیله خاکستری رنگ و هرمی به طول ۶ میلی متر روی شاخه های یک ساله تشکیل می شود.
این حشره یک نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لارو کامل در داخل سرشاخه های پسته می گذراند و در اواخر زمستان لاروها از شاخه ها خارج شده و در روی سر شاخه ها و نزدیک جوانه مستقر می شوند و پیله خاکستری رنگ بدور خود می تنند. خروج پروانه ها از شفیره از اواسط تا اواخر اسفند ماه آغاز می گردد و تا ۳۰ روز ادامه می یابد. پروانه نر ۳ الی ۴ روز زودتر از پروانه ماده ظاهر می شوند. پروانه های ماده کم تحرک بوده و بیشتر در زیر برگ ها استراحت می کنند. حشره در روز بین ساعت های ۷ الی ۱۱ صبح پرواز می کند. هر حشره ماده ۴۹ الی ۵۴ تخم انفرادی در سرشاخه ها، فرورفتگی های زیر جوانه جانبی، روی محور اصلی خوشه، دم میوه و یا دمبرگ می گذارد. تخم ها پس از ۲ روز تفریخ می شوند. الاروها پس از تفریخ وارد سرشاخه ها شده و از مغز محور خوشه تغذیه کرده و موجب مرگ ۵ تا ۸ درصد میوه های خوشه می گردد و گاهی نیز تمام خوشه را خشکانده و باعث ریزش آن می شود. این آفت فقط به درختان پسته حمله کرده و طرز خسارت آن به دو طریق است : بعضی از لاروهای پروانه از مغز محور خوشه تغذیه نموده و باعث مرگ حدود ۵ تا ۸ درصد میوه های خوشه می گردند، گاهی نیز تمام خوشه خشکیده می گردد.
عده ای دیگر از لاروها وارد شاخه شده و از مغز چوب تغذیه می نمایند و بدین وسیله دالان هایی را در داخل چوب به وجود می آورند. شاخه های مورد حمله رشدشان کم و در نتیجه از مقدار کل محصول سال بعد کاسته می شود.
شکل شماره ۱۰-۴- پروانه چوبخوار پسته با بالهای باز
شکل شماره ۱۰-۵- پروانه چوبخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۶- لارو پروانه چوبخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۷ – نحوه خسارت لارو پروانه چوبخوار پسته در ساقه
شکل شماره ۱۰- ۸- شفیره پروانه چوبخوار پسته در منطقه قمرود قم ( ۹۵/ ۱۲ / ۲۲ )
شکل شماره ۱۰-۹- لارو پروانه چوبخوار پسته در محور خوشه پسته
شکل شماره ۱۰-۱۰- حفر دالان در محور خوشه توسط لارو پروانه چوبخوار پسته
راه های مبارزه
١- بهترین راه هرس شاخه های آلوده به آفت است، زیرا زمستان گذرانی آفت به صورت الارو درون شاخه های یکساله و چند ساله است. هرس دقیق همراه با شناخت شاخه های آلوده که از حد معمول لاغرتر و تمایل آنها به سمت زمین و جوانه هایی که استحکامی روی شاخه آلوده ندارند، مشخص می شود. نکته قابل تأكيد سوزاندن شاخه های هرس شده تا اوایل اسفند ماه است.
۲- رعایت فواصل درختان : زیرا حشره خیلی از نظر پرواز فعال نبوده، بنابراین خسارت بیشتر در باغات با تراکم زیاد دیده می شود
کنترل زراعی
عمليات زراعی مثل شخم، کوددهی، آبیاری منظم و به میزان کافی، تنظیم فواصل کشت و غیره باعث تقویت درخت و افزایش تحمل آن به آفت می گردد . زیرا هر عاملی که موجب رشد و چوبی شدن هر چه سریعتر شاخه های تولیدی درخت در فصل بهار و تولید خوشه های میوه بادم خوشه های قوی گردد، می تواند آلودگی را کمتر کند. بر عکس آن در خاک های سبک، درختان پسته زودتر فعالیت رشدی خود را شروع نموده و به دلیل فقر مواد غذایی شاخه های نازک و غیر خشبی ایجاد می نمایند که برای تغذیه آفت بسیار مناسب است. از سوی دیگر چون باز شدن جوانه های گل و میوه در این درختان زودتر شروع می شود، بنابراین اولین پروانه های خارج شده از شفیره این درختان را مورد حمله قرار می دهند. مصرف کودهای دامی بویژه کود مرغی و یاکودهای ازته به منظور جبران ضعف های خاک سبک، عاملی جهت افزایش آلودگی است، پس با توجه به آزمایش خاک کوددهی باید صورت گیرد.
مبارزه شیمیائی
براساس جمعیت آفت در باغ می توان تصمیم به مبارزه گرفت. عامل مهم در مبارزه شیمیائی زمان آن است که در مناطق مختلف متفاوت و در هر سال نیز یکسان نیست. زیرا حشرات خونسرد هستند و فعالیت آنها وابسته به دما می باشد. بنابراین زمان مبارزه فقط با نصب تله فرمونی در هر منطقه و یا محاسبه نیاز حرارتی مشخص خواهد شد که توسط کارشناسان اعلام می گردد . زیرا باید هر روز و یا یک روز در میان تله بازدید شده و آفت به تله افتاده شمارش شود. بعد از مشخص شدن اوج ظهور حشرات کامل تا یک هفته زمان مناسب برای سم پاشی می باشد. نکته قابل توجه نصب تله ها در ارتفاع یک و نیم متر از سطح زمین است، زیرا بیشترین جذب را داشته اند. باید در نظر گرفت که حشرات بالغ کرمانیا به درجه حرارت ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۶۰ درصد برای فعالیت نیاز دارند. افزایش درجه حرارت و کاهش رطوبت می تواند موجب مرگ و میر طبیعی و کاهش جمعیت
آفت باشد.
سموم شیمیائی
١- لاروین ۱ /۵ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب ۲
– مچ 1/5 در ۱۰۰۰
٣- لوفوکس 1/5 در ۱۰۰۰
در مورد سم لوفوکس می توان گفت دارای دو ماده موثر فنوکسی کارب و لوفنورن می باشد یا همان مچ، بنابراین فنوکسی کارب موجود سبب اختلال در عملکرد سلول و مرگ جنین آفت در درون تخم می شود. لوفنورن نیز با جلوگیری از سنتز کیتین در لاروها موجب اختلال در تشکیل کوتیکول و پوست اندازی لاروهاشده که در نهایت مرگ لاروها را در پی دارد. همچنین حشرات بالغ آفت پس از تماس با لوفوکس عقیم شده و یا تخم های نابارور تولید می کنند. اگر آلودگی بالا بود قبل از سمپاشی بهاره، سم پاشی زمستانه هم می توان انجام داد. در زمانی که شفیره ها مثل قایق کوچک بر عکس روی شاخه ها هستند، می توان از روغن ولک ۲ در صد و حشره کش اتیون و یا دیازینون با غلظت ۲ در ۱۰۰۰ بر علیه شفیره استفاده نمود. ولی باید در نظر داشت که بعضی از لاروها هنگام خروج از شاخه ها به روی زمین افتاده و در بین کلوخه ها تشکیل شفیره می دهند. نکته مهم تر اینکه این آفت یکسری دشمنان طبیعی داشته که می توانند شفیره ها را پارازیت نمایند و با سم پاشی نابجا این حشرات مفید از بین رفته و ماطغیان آفت را در سال بعد خواهیم داشت. گاهی با کمی دقت در نگاه کردن شفیره ها مشخص می شود که این شفیره ها از بین رفته و نیازی به مبارزه ندارند.
مبارزه بیولوژیک
۱- روش جلب و کشتار( Attract and Kill )
یکی از روش های کنترل آفات می باشد که مشابه Mass Trapping و بر پایه سیستم جلب آفت و امحاء بخش قابل توجهی از جمعیت آفت و در نتیجه جلوگیری از خسارت محصول می باشد. تفاوت اصلی در آن است که در این روش تکیه بر روی یک ماده سمی می باشد که بیشتر از یک تله باعث از بین رفتن یک آفت می شود. مهمترین فایده این شیوه آن است که مشکل اشباع تله توسط آفت حذف می شود. همچنین پی آمد تعویض تله ها و هزینه بالای کنترل محدود می شود. معمولا میزان فرمونهای تزریق شده در داخل لورها و این قطرات چندین برابر فرمونی است که حشره نر بطور طبیعی انتشار می دهد.
شکل شماره ۱۰-۱۱ – قرار دادن کرم حاوی فرمون درروش جلب و کشتار (Attract and Kill)
شکل شماره ۱۰-۱۲-کرم حاوی فرمون در روش جلب و کشتار (Attract and Kill)
۲- روش Mass Trapping یا شکار انبوه توسط لور (فرمون)
بهترین تله برای پیش آگاهی و شکار انبوه این حشره ، تله يونی تراپ یافانل می باشد. با وجود گران بودن، این تله فواید زیادی دارد که می توان به ماندگاری بالای آن و استفاده چندین ساله و همچنین کارایی بالا که از هر جهت بوی فرمون انتشار می گردد و حشره جذب می شود اشاره کرد. از مزایای دیگر آن استفاده برای چندین آفت می باشد. بطور مثال بعد از استفاده در شکار چوبخوار پسته، می توان در شکار هیلیو تیس که جدیدا یکی از آفات مهم پسته می باشد، مورد استفاده قرار می گیرد. چنانچه تله فانل در دسترس نبود از تله دبه ای شبیه به ماست استفاده می شود. در استفاده از این تله فقط کافیست روغن سوخته ماشین به همراه مقداری آب بریزید تا شکار انبوه داشته باشید. همچنین می توانید از تله تشت آب نیز استفاده کنید. فرمون تزریق شده به مدت ۱۴تا۱۶ هفته به آهستگی آزاد می گردد. چنانچه از تله دلتا برای پیش آگاهی استفاده می کنید، حتما از صفحه چسبی جدا استفاده کنید تا چنانچه صفحه چسبی پر از حشره شد بتوانید صفحه چسبی را تعویض نمائید. چنانچه از تله پیش آگاهی برای تعیین پیک پرواز و نهایتا سمپاشی استفاده می کنید، سعی شود به طور مرتب هر ۳ روز یکبار بازدید و حشرات شکار شده یادداشت گردد تا بتوانید به پیک پرواز دست یابید. اگر میزان آلودگی باغ زیاد نباشد و در صفر تا ۲۰ درصد باشد با گذاشتن ۵ تله در هکتار آفت کنترل می شود . در باغات پسته دشمنان طبیعی وجود دارند که موجب کاهش جمعیت کرمانیا و سایر آفات پروانه ای می شوند . زنبورهای Chelonus و Centis tidea از جمله زنبورهایی هستند که بعنوان دشمنان طبیعی پروانه چوبخوار از باغات پسته ایران گزارش شده است. برای پیش آگاهی یک تله در هکتار و برای شکار انبوه ۵ تا ۱۰ تله در هکتار پیشنهاد می گردد . توجه شود پاکت آلومینیمی حاوی فرمون در باغ رهانگردد، چون آغشته به بوی فرمون می باشد و حشره بجای جذب تله به سمت پاکت خالی هدایت می گردد و شکار با مشکل روبرو می گردد.
گذاشتن تله فرمونی اطلاعات زیر را در اختیار شما قرار می دهد:
- آیا حشره مورد نظر در منطقه وجود دارد؟
۲- جمعیت حشره مورد نظر در منطقه در چه حد هست؟
۳- بیشترین جمعیت حشره مورد نظر در چه زمانی در منطقه هست؟
۴- با گذاشتن تله می توان ارزیابی از روش کنترل قبلی در سالهای گذشته بدست آورد.
5- تعیین بهترین زمان سمپاشی برای حشره مورد نظر .
استفاده از سموم به تنهایی کارساز نیست، چراکه آفات چوبخوار معمولا داخل چوب قرار دارد. در کل گذاشتن ۵ تله فرمونی با تله فانل در هر هکتار و شکار انبوه و همزمان شناسائی پیک پرواز برای سمپاشی احتمالی می تواند بهترین نتیجه را بهمراه داشته باشد. گزارشاتی وجود دارد که در هر تله فانل تا ۱۰۰۰ حشره شکار شده اند.
شکل شماره ۱۰-۱۳ – تله های فانوسی جهت شکار حشره کامل پروانه چوبخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۱۴ – حشرات کامل پروانه چوبخوار پسته به تله افتاده
شکل شماره ۱۰-۱۵- حشرات کامل پروانه چوبخوار پسته به تله افتاده
شکل شماره ۱۰-۱۶- استفاده از دبه بجای تله های فانوسی جهت شکار حشره کامل پروانه چوبخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۱۷ – استفاده از تشت آب جهت شکار حشره کامل پروانه چوبخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۱۸ – حشرات شکار شده پروانه چوبخوار پسته در تشت آب
شکل شماره ۱۰-۱۹ – جدا بودن صفحه چسبی در تله دلتا جهت تعویض راحت تر
شکل شماره ۱۰-۲۰ – عدم رها سازی تکه های پاکت آلومینیمی حاوی فرمون در باغ
سوسک سرشاخه خوار پسته (Hylesinus vestitus)
سوسک سرشاخه خوار در مرحله بلوغ به درختان پسته خسارت وارد می آورد و با حمله و تغذیه از جوانه های درختان موجب خشک شدن سر شاخه ها و عقیم ماندن درخت از نظر محصول می گردد. حشره بالغ آفت سوسک کوچکی است به فرم بیضی بطول ۲/ ۵ تا ۳/ ۵ میلی متر و رنگ خرمایی است، ولی رنگ سر و پشت سینه اول و زیر شکم و لکه های بالپوش ها قهوه ای تیره می باشد، رنگ لاروسفید شیری و بدون دست و پا می باشد. حداکثر طول لارو تا ۵ میلی متر اندازه گیری شده است. تخم های حشره سفید و شفاف و بیضی شکل می باشند. حشرات کامل طی ماه های بهار و تابستان از جوانه های پسته تغذیه کرده و در امتداد جوانه کانالی به داخل سرشاخه حفر می نمایند. با بررسی هایی که انجام گرفته است مشخص گردید که تقریبا ۸۰ درصد از افراد بالغ در طول دوره زندگی تنها از یک جوانه تغذیه می نمایند . تعداد حشراتی که در دوره حیات از ۲ یا ۳ جوانه تغذیه می نمایند حدود ۱۰ درصد می باشد. بنابر این در یک دوره طولانی ۲۰۰ روزه عمل تجدید نسل انجام می گیرد. در بررسی دیگری ملاحظه گردید که در خرداد ماه و سراسر ماه های تابستان (در شرایط رفسنجان) دیگر حمله ای به چوب های خشک انجام نمی گیرد و با پیگیری زندگی این حشره مشخص شده است که در سال فقط دارای یک نسل می باشد.
شکل شماره ۱۰-۲۱- حشره کامل سوسک سرشاخه خوار پسته
دوره جنینی بسته به درجه حرارت و رطوبت متفاوت بوده و حداکثر تا ۱۹ روز به طول می انجامد. الاروها پس از خروج از تخم به حفر کانالهایی در جهتی تقریبا عمود بر دالان مادری اقدام می کنند. حداکثر طول دالان لاروی ۲۵ میلی متر و حداقل آن ۱۰ میلی متر اندازه گرفته شده است. طول دوره ی لاروی نیز بستگی به درجه حرارت و رطوبت میزبان داشته و متفاوت می باشد. لاروهایی که از حشرات پیشگام حاصل می شوند دوره طولانی تری نسبت به لاروهایی که از تخم ریزی اواخر اسفند و اوایل بهار نسل مادری حاصل می شوند، دارند. لاروها پس از تکمیل نشو و نما در انتهای دالانی که حفر کرده اند فضای وسیعتری جهت شفیره شدن تعبیه نموده و در آن تبدیل به شفیره می گردند. دوره شفیرگی تا ۲۰ روز متغیر است و پس از آن حشرات بالغ با ایجاد سوراخ های خروجی تقریباگردکه قطر آنها بین ۱ تا ۲ میلی متر است و از آن خارج می شوند.
طول دوره ی یک نسل از تخم تا خروج حشره بالغ نسل جدید حداکثر ۱۹۳ روز و حداقل ۳۶ روز اندازه گیری شده که به طور متوسط دوره زندگی یک نسل آفت ۱۱۹ روز می باشد (معادل ۴ ماه).
خروج اولین حشرات باغ نسل جدید به تفاوت از اواخر اسفند و اوایل فروردین هرسال دیده شده است (در مورد استثنایی حتی در بهمن ماه در فیض آباد تربت حیدریه در استان خراسان حشرات بالغ مشاهده شده است) لیکن درصد خروج این افراد بسیار پایین است. از دهه سوم فروردین به تدریج میزان خروج افراد نسل جدید کاهش پیدا کرده و در نیمه ی اول خرداد به حداقل رسیده و از ۲۰ خرداد به بعد به طور کلی قطع می گردد. سوسک های بالغ نسل جدید اکثرا به باغات مجاور خود پرواز نموده و پس از قرار گرفتن بر روی شاخه های پسته شروع به تغذیه از جوانه ی درخت کرده و در امتداد آن همانطور که قبلا گفته شد به سمت داخل سر شاخه اقدام به حفر کانال می نمایند. بنابراین با توجه به موارد فوق الذکر، خروج حشرات باغ نسل جدید و هجوم و حمله ی آنها به باغات در یک فاصله زمانی ۷۰ روزه انجام می گردد. تعداد جوانه هایی که بر روی شاخه های یک درخت مورد حمله قرار می گیرد به کرات دیده شده و به تعداد ۲۵ و حداقل یک عدد بوده است. همچنین تا به حال چند مورد حمله و تغذیه
نوع بالغ حشره مذکور از محور و خوشه پسته هم مشاهده شده است.
نکات زیر در رابطه با زندگی سوسک سرشاخه خوار پسته از اهمیت برخوردارند:
١- بهترین میزبان آفت جهت تخم ریزی و ادامه نسل ، چوب پسته تازه هرس شده است .
۲- هر سوسک در طول زندگی خود غالبا از یک جوانه ی درخت تغذیه می نماید
٣- عمده خسارت حشره در طول فصل های بهار و تابستان بوده و آن هم مربوط به تغذیه افراد بالغ از جوانه های پسته است.
۴- پس از مرحله فوق، حشرات بالغ از اوایل پاییز به بعد به منظور ادامه ی نسل از داخل دالان ها خارج شده و جهت تخم ریزی به چوب های پسته تازه هرس شده و درختان خشک شده در همان سال هجوم می آورند. این عمل تا اواخر زمستان و گاهی تا فروردین ماه سال بعد ادامه پیدا می کند. اوج خروج حشرات بالغ برای تخم ریزی معمولا در ماه های آخر پاییز و در طول زمستان است.
خسارات وارده
حشرات کامل برای تغذیه به جوانه هایی که در محل اتصال دمبرگ به شاخه قرار گرفته اند حمله نموده ، آنها را سوراخ و دالان کوتاهی در وسط چوب ایجاد می کنند. در نتیجه این جوانه ها که باید سال بعد به شاخه و میوه تبدیل شوند، از بین می روند. لارو این سوسک زیر پوست شاخه های خشک شده درختان پسته زندگی می کنند و همراه با تغذیه خود دالان هایی ایجاد می نمایند .
شکل شماره ۱۰-۲۲ – حفر دالان بر روی شاخه های جوان توسط سوسک سرشاخه خوار پسته
شکل شماره ۱۰-۲۳ – خسارت سوسک سرشاخه خوار پسته
زمان کنترل
همزمان با استقرار حشره کامل روی جوانه ها در نیمه اول اردیبهشت ماه
مبارزه شیمیایی 1- فنيتون (لباسید) ۱/۵ لیتر در هزار ۲- فنیتروتیون ( سومیتیون) ۱/ ۵ لیتر در هزار
مبارزه غیرشیمیایی
انجام مبارزه تلفیقی شامل اقدامات فیزیکی از قبیل هرس به موقع، تمیز نگه داشتن باغ، آبیاری منظم و تغذیه ی مناسب می باشد. در این ارتباط تله گذاری با سرشاخه های نیمه خشک پسته از اوایل مهر تا اواخر زمستان به طور منظم و به فاصله ۱۵ تا ۲۰ روز و سوزاندن سرشاخه های تله به منظور از بین بردن تخم و لاروهای این آفت موثر می باشد.
بریدن تمام اندام های هوایی درختان پسته که به نوعی صدمه دیده اند و یا در حال خشک شدن هستند و جمع آوری و سوزاندن آنها ضرورت دارد. به طور کلی کلیه شاخه ها و سرشاخه های پسته هرس شده که در سطح باغ و یا در خارج باغ رها شده باشند و یا در محل هایی در نزدیکی باغ های پسته نگهداری می گردند، لازم است سوزانده شوند و یا برای مصارف صنعتی قبل از شروع بهار از مناطق پسته کاری خارج شوند.
سن های زیان آور پسته (Pistacia Bugs)|
زمستان گذرانی به صورت حشره کامل زیر بوته های گیاهان و پناهگاههای مختلف می باشد . سن های کامل در اواسط فروردین از محل های زمستان گذرانی خارج شده و از میزبان های تازه روئيده به ویژه اسپند تغذیه و بر روی آنها تخم ریزی می کنند. در صورت نامساعد شدن شرایط محیطی و خشک شدن میزبان های وحشی و بالا رفتن جمعیت به سمت باغات پسته هجوم می آورند و ابتدا از علفهای هرز اطراف و داخل باغ های پسته و سپس از میوه های پسته تغذیه می کند . نحوه خسارت سن ها با توجه به مراحل رشد میوه به شرح زیر می باشد .
الف : از مرحله تشکیل میوه تا سخت شدن پوست استخوانی ب: از مرحله سخت شدن پوست استخوانی تا مغزبندی میوه ها.
نحوه مبارزه با سن های پسته
ا-حمایت از دشمنان طبیعی بویژه زنبورهای انگل تخم سن ها با کاهش دفعات سمپاشی
۲- مبارزه زراعی : اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان های وحشی سن ها در مناطق کوهستانی و دشت های اطراف باغات پسته .
شکل شماره ۱۰-۲۴ – سن قرمز مضر باغات پسته
شکل شماره ۱۰-۲۵ – سن سبز مضر باغات پسته
شکل شماره ۱۰-۲۶ – خسارت سن مضر باغات پسته بر روی میوه
شکل شماره ۱۰-۲۷ – خسارت سن مضر باغات پسته بر روی میوه
زنجره پسته (شیره تر) Idiocerus Stali
این آفت به نام شیره تر شناخته شده و در مناطق پسته خیز وجود دارد ولی از آفات مهم مناطق پسته خیز محسوب نمی شود. تغذیه نوزادان زنجره (پوره ها از میوه ها باعث سیاه شدن و ریزش آنها می گردد. علاوه بر آن مدفوع آفت همراه با ترشحات گیاه ناشی از نیش پوره ها به صورت مایعی چسبناک دیده می شود.
مبارزه
١- تقویت درختان
۲- آبیاری منظم
۳- هرس مناسب
۴- رعایت فواصل کاشت درختان
۵- یخ آب زمستانه
۶- تله های چسبناک زرد رنگ در اوایل فروردین
۷- سمپاشی با سموم دارتون ، زولون و اندوسولفان با غلظت ۲ در ۱۰۰۰
بطور کلی مبارزه اختصاصی علیه این آفت توصیه نمی شود، ولی در صورتی که در بعضی از موارد آفت طغیانی باشد باید سمپاشی زمانی انجام شود که زنجره ها موفق به تخمریزی نشوند. برای این منظور سمپاشی باید هنگام ظهور جوانه های برگ و گل صورت گیرد. این زمان تقریبا ۱۵ تا ۲۰ روز قبل از باز شدن جوانه های برگ و ظهور گلها است. (نظمی افشار، ۱۳۳۹). در صورتی که مبارزه علیه حشرات کامل قبل از گل صورت نگیرد باید صبر نمود تا پوره ها ظاهر شوند و سپس اقدام به سمپاشی کرد.
شکل شماره ۱۰-۲۸ – حشره کامل زنجره پسته
شکل شماره ۱۰-۲۹ – حشره کامل زنجره پسته
شکل شماره ۱۰-۳۰ – زنجره پسته بر روی برگ پسته
پروانه برگخوار پسته (رائو) Ocneria Terebinthina
شکل شماره ۱۰-۳۱- پروانه برگخوار پسته
زمستان به صورت شفیره در پناهگاهها مانده، نحوه خسارت از طریق لاروها و تغذیه از برگ می باشد. زمان مبارزه با آن هنگامی است که روی برگهای درختان حداقل یک لارو دیده شود .
شکل شماره ۱۰-۳۲ – لارو پروانه برگخوار پسته
شکل شماره ۱۰-۳۳- خسارت پروانه برگخوار پسته