فهرست آموزش
آبیاری
پسته یکی از محصولات مهم باغبانی کشور است که علاوه بر مصارف داخلی، یکی از محصولات صادراتی مهم کشور نیز به حساب می آید. به دلیل نقش مهم پسته در صادرات و جایگاه آن به عنوان یکی از منابع تأمین ارز، برداشت قدم های مؤثر برای افزایش تولید و کیفیت این محصول لازم و ضروری به نظر می رسد. در سال های اخیر، به دلیل کاهش نزولات جوی و به دنبال آن خشک سالی مداوم ، کمبود آب و تنش خشکی به یکی از مشکلات مهم تولید این محصول با ارزش تبدیل شده است. بنابراین، مدیریت آبیاری و استفاده بهینه از آب برای آبیاری در باغ های پسته بسیار لازم و ضروری است.
آبیاری درختان پسته
کیفیت آب از شاخص های مهم برای افزایش عملکرد می باشد، بطوری که بین عملکرد محصول پسته و شوری آب و خاک رابطه معنی داری وجود دارد. به عبارتی با افزایش شوری میزان عملکرد کاهش می یابد و زمانی که EC به ۲۴ دسی زیمنس به متر می رسد، عملکرد به صفر تنزل می یابد. قابل ذکر است تا میزان شوری ۸ دسی زیمنس بر متر در خاک، کاهش معنی داری در عملکرد محصول پسته ایجاد نمی شود. فاکتورهای EC و SAR (نسبت جذب سدیم و از جمله فاکتورهای قابل توجه در روش آبیاری سطحی و روش های آبیاری قطره ای، بابلر ، تراوا و کوزه ای و … می باشند. پارامترهای مهم دیگری نظیر PH، میزان ذرات معلق در آب، میزان یون هایی نظیر بی کربنات، آهن، منگنز، سولفید هیدروژن و … درگرفتگی نازل ها نقش دارد. همچنین رسوباتی نظیر کربنات ها باعث گرفتگی نازل های آبیاری قطره ای می گردند که با اقداماتی نظیر اسیدشویی، کلرزنی و قطره چکان های خود شوینده از بروز مشکلات احتمالی و مسدود شدن نازل ها جلوگیری بعمل می آید.
انجام توصیه های زیر برای کاهش مصرف آب در باغات پسته ضروری است (چنانچه به دلایلی اجرای آبیاری تحت فشار امکان پذیر نباشد): کاهش عرض نوار های آبیاری بر حسب نوع بافت خاک و شیب زمین انتخاب طول مناسب نوارهای آبیاری بر حسب نوع بافت خاک و شیب زمین به شرح زیر در خاکهای سبک طول نوار بهتر است بین ۵۰-۳۰ متر در نظر گرفته شود که طول کمتر مربوط به شیب ملایم تر می باشد. در خاکهای با بافت متوسط طول نوار بین ۱۰۰-۵۰ متر در نظر گرفته می شود. در خاکهای سنگین طول نوار بین ۱۵۰-۱۰۰ متر انتخاب گردد.
قابل ذکر است طول نوارهای بیشتر از مقادیر بالا به علت تلفات زیاد آب در اثر نفوذ عمقی توصیه نمی شود. استفاده از پوشش هایی نظیر کاه و کلش و ماسه جهت کاهش تبخیر از سطح خاک
استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار در باغات پسته
سیستم های آبیاری تحت فشار و از آن جمله سیستم های قطره ای سطحی و زیرسطحی، بابلروتراوا از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار در کاهش مصرف آب در باغات پسته می باشد. دور آبیاری در آبیاری قطره ای بین ۱۵-۱۰ روز ، در سیستم بابلر بین ۳۰-۲۰ روز بر حسب سن درخت، شوری آب و خاک، نوع خاک و دمای محیط قابل توصیه می باشد.
توصیه های لازم برای اجرای آبیاری تحت فشار در آب نسبتا شور تا شور
-تا EC کمتر از ۵، از آبیاری قطره ای با قطره چکان های داخل خط و دبی ۴ لیتر در ساعت که خود شوینده و تنظیم کننده فشار است، استفاده گردد.
-در ECکمتر از ۱۰، از آبیاری قطره ای با قطره چکان های خارج خط و دبی بالاتر (۸ لیتر در ساعت) که خود شوینده و تنظیم کننده فشار است، استفاده گردد.
– در ECبالاتر از ۱۰ ، بهتر است از روش های آبیاری بابلر که کمتر دچار گرفتگی می شوند و هم امکان آبشویی را جهت جلوگیری از تجمع نمکها در خاک فراهم می نمایند، استفاده گردد. فاصله بین قطره چکانها در خاک سبک تا متوسط ۱ تا ۱/ ۲۵ مترو در خاک سنگین ۱/ ۲۵ تا ۱ / ۵ متر می باشد . وقتی از آب شور در روش آبیاری قطره ای استفاده می شود، دور آبیاری بایستی کوتاه باشد تا ریشه در شرایط شوری کم قرار گیرد. حتی الامکان سعی شود رطوبت خاک همیشه در حد ظرفیت زراعی (۲۰- ۱۵ درصد رطوبت خاک ثابت بماند تا غلظت نمک در حداقل باشد.
چند توصیه دیگر
در خاکهای با بافت متوسط آبیاری ترجیحا ۳ تا ۶ روز یکبار انجام شود . در خاکهای با بافت سبک آبیاری ترجیحا ۳ روز یکبار انجام شود. در خاکهای سنگین آبیاری ترجیحا حداکثر ۶ تا ۹ روز یکبار انجام شود . میزان آب مصرفی بایستی مطابق با نیاز آبی درخت و معادل تبخیر و تعرق و نیاز آبشویی باشد.
شستشو به دفعات می تواند از مسدود شدن قطره چکان ها جلوگیری کرده و رسوب گذاری املاح را در لترال به حداقل ممکن برساند.
در زمستان ها نباید سیستم غیرفعال باشد، هر ۱ الی ۲ بار در هفته راه اندازی شده تا از گرفتگی قطره چکانها جلوگیری شود. البته باید روزهای یخبندان را هم در نظر گرفت). | بعد از کاشت و در اولین آبیاری باید آب بیشتری به خاک داد تا منطقه توسعه ریشه اشباع شود، سپس مطابق با دور آبیاری طراحی شده، آبیاری ادامه یابد.
انتخاب دور آبیاری
دور آبیاری مناسب در باغات پسته با توجه به فصل رشد، نوع خاک، روش آبیاری و سن گیاه متفاوت می باشد. نهال های پسته در روش آبیاری سطحی با دور آبیاری ۷ روزه آبیاری می گردند و به تدریج با رشد آنها و رسیدن به سن ۵ سالگی دور آبیاری به ۱۴ روز افزایش می یابد . از ۵ سالگی تا ۱۰ سالگی به تدریج دور آبیاری افزایش می یابد و در سن ۱۰ سالگی به ۲۵ روز افزایش می یابد.
در درختان بارور دور آبیاری در خاکهای سبک ۲۵ روز ، در خاکهای متوسط ۳۰ روز و در نهایت ۳۵ روز در خاکهای سنگین متغیر است. در ماههای گرم سال بهتر است این دوره کمی کمتر در نظر گرفته شود. در صورتی که از روشهای آبیاری تحت فشار ، نظير قطره ای جهت آبیاری باغات استفاده گردد از دور آبیاری یک روز در میان برای نهال های تازه کاشته شده تا دور آبیاری ۱۵ روزه برای درختان بارور استفاده شود که البته بستگی به سبک و سنگینی خاک و یا فصل رشد درخت دارد. در روش آبیاری بابلر از آنجائی که شباهت زیادی به آبیاری نواری باعرض نوارهای کاهش یافته دارد، دور آبیاری بین ۳۰-۲۰ روز متغیر است.
اثر دور آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی میوه پسته
آبیاری و تغذیه مناسب از جمله مهمترین مباحث تعیین کننده اعمال مدیریت صحیح در باغ های پسته می باشد. به دلیل کاهش منابع آبی و افزایش مدت دور آبیاری، درختان پسته در معرض تنش خشکی قرار می گیرند که این تنش ها گاهی باعث کاهش عملکرد و افزایش درصد آفلاتوکسین در باغات پسته می شود.
دور آبیاری مناسب در روش آبیاری سطحی در بهار و پاییز ۴۰-۳۰ روز و در تابستان ۲۵ روز توصیه شده است. بر طبق تحقیقات انجام شده آبیاری منظم باعث کاهش قابل ملاحظه ای در میزان سال آوری می گردد. حساس ترین زمان آبیاری درخت پسته جهت تولید محصول بهینه، زمان گلدهی (فروردین ماه) و زمان رشد مغز (تیرماه) می باشد. همچنین تنش خشکی از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد تأثیر زیادی در افزایش پسته های زودخندان و ترک خورده دارد. در خصوص اثرات آبیاری بر زودخندانی در میوه های پسته و آلودگی های مرتبط با آن مطالعات مختلفی انجام شده است. از جمله نتایج بررسی های انجام شده بر روی ارتباط بین اثرات تنش خشکی و زود خندانی در طول فصل رشد و نمو میوه درختان پسته نشان می دهد که آبیاری ناقص در ابتدای فصل بهار سبب افزایش زودخندانی در میوه های پسته می گردد. با افزایش دور آبیاری از ۲۵ روز به ۴۵ روز ، میانگین درصد پسته های زود خندان، ترک خورده نامنظم و پوک به ترتیب ۲۰/ ۰۳ درصد، ۲ / ۹۱ درصد و ۴ / ۳۷ درصد افزایش می یابد. در حالی که در مورد صفات خشک شدگی پوست رویی و خندانی، بین تیمارهای دور آبیاری اختلاف معنی داری نبود. قطع آب از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد باعث افزایش قابل توجهی (تا دو برابر) در میزان پسته های زود خندان نسبت به تیمار شاهد با آبیاری منظم می شود.
حداکثر میزان زودخندانی مربوط به تیمارهایی که در اواسط خرداد دچار تنش خشکی شدند (دور ۲۵ و ۴۵ روزه) و به میزان ۷/ ۷ درصد و ۹ / ۶ درصد است. هر چه زمان قطع آبیاری به مراحل انتهایی فصل رشد نزدیک باشد، میزان زودخندانی تا حدودی کاهش می یابد. در مورد پسته های ترک خورده نامنظم، روند مشخصی گزارش نشده است ولی کم آبیاری در تیرماه باعث افزایش درصد این گونه پسته ها می شود.
اثرات کم آبی (تنش خشکی) بر روی پسته و سایر گیاهان
با توجه به اینکه خشکی و خشکسالی از خصوصیات طبیعی و اقلیمی ایران است و میزان بارندگی در کشورمان به طور متوسط نزدیک به یک سوم متوسط جهانی است، تولید این محصول در مراکز عمدة تولید آن با مشکل کمبود آب روبه روست. شایان یادآوری است که گرچه درخت پسته، نوعی گیاه مقاوم به خشکی است، این بدین معنا نیست که این درخت برای تولید محصول مناسب به آب کم نیاز دارد. به طور کلی، کمبود آب در هر مرحله از رشد گیاه، جذب ، انتقال و مصرف عناصر غذایی را کاهش می دهد. کاهش رشد بر اثر تنش خشکی تا حدودی به اثرات تغذیه ای مربوط می شود.
اثر قارچ های مایکوریزا در مقاومت به کم آبی (تنش خشکی) پسته
قارچ های میکوریز آربسکولار بزرگ ترین قارچ های میکوریزی هستند که سطح تبادل ترکیبات متابولیکی را بین قارچ و گیاه میزبان افزایش می دهند. قارچ های میکوریز با افزایش جذب عناصر کم تحرک مانند مس، روی و فسفر و بهبود روابط آبی گیاه سبب افزایش رشد گیاه و کاهش اثرات یون های سمی می شوند. همچنین آنها می توانند میزان تحمل گیاه را به خشکی افزایش دهند. بهبود وضعیت تغذیه ای گیاهان میکوریز در طول دورة خشکی، میزان رشد گیاه را افزایش می دهد و در نتیجه سبب مقاومت گیاه در برابر تنش خشکی می شود. پژوهش های اندکی تاکنون بر روی همزیستی میکوریزی پسته انجام شده است . بررسی های پیشین نشان می دهد که نقش این همزیستی در افزایش مقاومت دانهال های پسته به تنش خشکی ناشی از بهبود در روابط آبی و اکوفیزیولوژیکی و همچنین افزایش جذب برخی عناصر به ویژه فسفر است. لذا باغداران در هنگام کاشت نهال پسته در چاله های کاشت و در محل ریشه ها ، حدود ۵۰ تا ۱۰۰ گرم از قارچ مایکوریزا استفاده نمایند تا باعث افزایش رشد اولیه نهال ها شود.