فهرست آموزش
گرده افشانی(pollination)
در درختان پسته با توجه به این که گل ها بدون گلبرگ هستند و جذابیتی برای حشرات مخصوصا زنبور عسل ندارند، گرده افشانی به وسیله باد صورت می گیرد. عدم جریان هوا باد ملایم و آب و هوای بارانی، شرایط نامساعدی را برای پراکندگی دانه های گرده ایجاد می نمایند. همچنین بادهای شدید و طوفانی باعث خشك شدن سطح کلاله و بارندگی باعث شستشوی سطح کلاله و از بین رفتن چسبندگی آن می شود. دوره پذیرش کلاله مادگی را حدود ۲ تا ۳ روز گزارش کرده اند که در صورت وجود شرایط محیطی مناسب و تأمین گرده مناسب و کافی ، دانه گره جوانه زده، لوله گرده رشد و وارد تخمدان می شود و پس از ترکیب با سلول تخم، جنین را به وجود می آورد. در صورتی که گرده افشانی انجام نگیرد، گل ها ریزش پیدا کرده و میوهها پوك می شوند . ریزش گل های گرده افشانی نشده معمولا ظرف مدت ۴-۳ هفته پس از مرحله تمام گل انجام می شود. دور ترین فاصله موثر درخت نر و ماده پسته که در آن با وزش بادی با سرعت ملایم ، حداقل یک دانه گرده زنده بر روی کلاله گل ماده یافت شود ، ۲۰ متر است.
نسبت مناسب پایه های نر و ماده در يك باغ مهمترین عوامل موثر در گرده افشانی پسته است و رعایت نسبت يك درخت نر به ازای هر ۸ درخت ماده می تواند گرده کافی و مورد نیاز را تأمین نموده و مشکل کمبودگرده را برطرف نماید. کاشت يك ردیف درختان نر عمود بر مسیر باد غالب و در حاشیه باغ ، گرده مناسب و فراوان تولید می کند. در مناطقی که کشت و کارهای وسیع پسته و نیز وزش مناسب باد هنگام گلدهی درختان وجود دارد، نسبت درختان ماده به نر ، قابل افزایش بوده و نسبت ۲۰ تا ۲۵ درخت ماده در مقابل یک درخت نر مناسب می باشد. در مناطقی که گرده کافی وجود ندارد یا شرایط محیطی مانع از انجام گرده افشانی طبیعی می شود، گرده افشانی مصنوعی با استفاده از گرده های مطمئن و سالم انجام می گردد. بهترین زمان گرده افشانی اضافی هنگامی است که بیشترین گلهای جوان در خوشه وجود داشته باشد. افزایش زیاد گرده روی کلاله ممکن است در برخی حالات باعث ایجاد رقابت بین دانه های گرده روی کلاله شده و باروری گل ماده را کاهش دهد.
گرده افشانی مصنوعی
گرده افشانی مصنوعی به کمک اتومایزر در پسته (به صورت مخلوط ۲ درصد گرده با ۹۸ درصد آرد گندم ) باعث افزایش میزان میوه نشینی از ۹ درصد به ۱۴ درصد شده است. برای تهیه گرده مقارن با باز شدن اولین گل های انتهایی شاخه حاوی خوشه های مربوطه برداشت شده و در شرایط نسبتا خشک و دمای اطاق ( ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد) روی کاغذ تمیزی قرار داده می شود. ۲۴ ساعت بعد خوشه ها را تکان داده یا می کوبند و مجموعه را برای خالص تر کردن گرده استحصالی از یک الک ریز ( با منافذی به قطر تقریبی ۱۰۰ میکرومتر) می گذرانند. قوه نامیه گرده پسته در دمای اتاق ظرف ۳ الی ۴ روز به صفر می رسد. بنابراین نگه داری آن در دمای پایین ضروری است. ضمنا می توان شاخه های حاوی گل های نر راکه در حال باز شدن گل هستند را در ظرفی از آب گذاشته و در بین شاخه های درختان ماده قرار داد تا با باز شدن تدریجی گل های نر، گرده افشانی گل های ماده انجام شود.
گرده افشانی الکترواستاتیکی
مدت ها قبل کشف شد که گیاهان و حشرات گرده افشان دارای بار الکتریکی سطحی بوده و با میدان های الکتریکی احاطه شده اند. این میدان ها نزدیک نقاط تیز و لبه ها متل بساک و کلاله گل ها شدیدتر است. مکانیزمی برای گرده افشانی مبتنی بر افزایش نیروهای الکترواستاتیکی در گرده معرفی شده است. در این روش، گرده ها پیش از پاشیدن، توسط دستگاه ویژه ای که بر روی ذره پاش نصب شده است، در یک میدان یونی از نظر الکتریکی باردار (با بار منفی) می شود. وقتی توده ای از این گرده های باردار در هوا پاشیده شده و به علت نیروی رانشی دستگاه و وزش احتمالی باد به سمت درخت ماده به حرکت در می آید، القای الکتریکی آن به برقراری جریانی از الکترون ها در درون درخت ماده به سمت خاک انجامیده و در نتیجه سطوح بیرونی گیاه هدف بویژه در محل های الکترواستاتیکی شدیدتر (مثل کلاله) از نظر الکتریکی مثبت می شود. نیروی جاذب میدان الکتریکی حاصل باعث حرکت گرده ها به سمت گل های ماده شده و راندمان گرده افشانی تکمیلی افزایش می یابد. در آزمایشات انجام شده در پسته کاری های تجاری کالیفرنیا، افزایش راندمان گرده افشانی از این طریق به افزایش درصد بستن میوه، خندانی و کاهش چشمگیر درصد پوکی میوه انجامیده است.
اکنون این روش در ایالات متحده برای گرده افشانی تکمیلی بادام، سیب، زیتون ، گردو و پسته مورد توجه قرار گرفته است. لزوم استفاده از ماشین ذره پاش به همراه تجهیزات ویژه ای برای باردار کردن گرده ها و افزایش هزینه عملیات داشت باغ پسته بایستی مد نظر قرار گیرد. توصیه می شودگرده ها پیش از به کارگیری در دستگاه، از نظر قوه نامیه مورد آزمایش قرار گرفته و گرده های قوی تر انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد. علیرغم سهولت گرده افشانی بین گونه ای در پسته، استفاده از منابع گرده زا به غیر از گونه
P . vera در باغهای تجاری قابل توصیه نمی باشد. مطالعات نشان داده دانه گرده گونه های دیگر اثرات نامطلوبی بر روی رشد و نمو کیسه جنینی، آندوسپرم و جنین، وزن و حجم مغز، و خندانی آندوکارپ میوه گذاشته و ریزش گلهای ماده گرده افشانی شده ، پوکی و ریزش میوه را افزایش می دهد. رابطه گرده افشانی با پوکی در باغات پسته با توجه به دو پایه بودن درخت پسته وجود درخت نر کافی ضروری است. انتقال گرده به گل ماده توسط باد صورت می گیرد و حشرات نقش مهم و تاثیرگذاری ندارند. گل ماده درخت پسته فاقد بو، شهد و رنگ آمیزی خاصی که برای جذب حشرات لازم است می باشد. برای جابجایی گرده وجود باد ضروری است. چنانچه در زمان گرده افشانی بارندگی صورت بگیرد و رطوبت نسبی هوا بالا باشد دانه های گرده با جذب رطوبت متورم و سنگین شده و فرایند تلقیح با مشکل مواجه می شود. چنانچه در دوره گرده افشانی به سمپاشی و محلولپاشی نیاز باشد سعی شود درختان در محلولپاشی نشوند. بعد از بارندگی و محلولپاشی درختان نر ، حداقل ۲تا۳ روز توان تولید گرده را ندارند. گل های ماده که در مرحله گرده افشانی تلقیح نشده باشند در مرحله ارزنی شدن ریزش می نمایند. بنابراین پوکی آخر فصل (هنگام برداشت) ربطی به گرده افشانی اول فصل ندارند. پدیده پارتنوکارپی (دانه های بالغی که بدون مغز تا آخر فصل رشد نموده و بزرگ می شوند) در پسته بین ۵ تا ۷ درصد است. پوکی های بالاتر مربوط به مسایل مدیریتی مانند تغذیه و گرمای شدید در مرحله پرشدن مغز می باشد.